طلوع بم – مونا موسی نژاد: کودک کار، کودکی است که بیش از ۱۴ ساعت در هفته به یکی از اشکال کار «سبک/سخت» و «داوطلبانه/اجباری» اشتغال دارد و سن این کودک بیشتر از ۵ سال و کمتر از ۱۸ سال است. کودکان کار به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته میشوند که این امر آنها را در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و تجربه دوران کودکی بیبهره می‌سازد و سلامت روحی و جسمی آنها را تهدید می‌کند.
حمایت از حقوق کودکان به‌ویژه کودکان محروم و کودکانی که در معرض آسیب‌های ناشی از بحران‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی و حوادث طبیعی هستند، وظیفه‌ای انسانی-اجتماعی بوده که بر عهده‌ی یکایک افراد، سازمان‌ها و نهادهاست. بی‌تردید بدون توجه کافی به حقوق کودکان و سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در امر آموزش، بهداشت و ارتقای سطح زندگی آنان امیدی برای دستیابی به دنیای بهتر وجود ندارد.
برای آن‌که بیشتر با فعالیتهای این انجمن در شهر تاریخی بم آشنا شویم به سراغ نرگس افشاری‌پور؛ مدیر مرکز بم انجمن حمایت از کودکان کار، رفتیم که در ادامه می‌خوانیم.
لطفاً خودتان را برای مخاطبان طلوع بم معرفی کنید.
نرگس افشاری پور، مدیر داخلی انجمن حمایت از کودکان کار مرکز بم هستم. مدرک تحصیلی‌ام، کارشناسی زبان و ادبیات فارسی است. از مهر ماه سال ۱۳۹۰ در این مرکز به مدت ۵ ماه به‌عنوان مربی، از فروردین ماه سال ۱۳۹۱ به‌عنوان مسئول آموزش و از تیرماه سال ۱۳۹۲ تا کنون به عنوان مدیرداخلی در خدمت انجمن هستم.
درخصوص انجمن و نحوه فعالیتش توضیح دهید.
انجمن حمایت از کودکان کار، به‌عنوان نهادی داوطلبانه و غیردولتی، با شماره‌ی ثبت ۱۴۶۰۷ و مجوز رسمی از وزارت کشور از سال ۱۳۸۱ تا کنون به بیش از ۱۳هزار کودک کار، کودک آسیب‌دیده و در معرض آسیب، خدمات آموزشی و حمایتی خود را در مراکزش ارایه کرده است. در راستای رشد همه جانبه‌ی کودکان، انجمن حمایت از کودکان کار از ابتدای فعالیت خود تا کنون فعالیتهای حمایتی، آموزشی و ترویجی را به صورت مستمر با توجه به ظرفیت‌های موجود در جامعه برای کودکان خود در نظر گرفته است و در این مسیر شاهد شکوفایی و رشد کودکانش بوده است و در حال حاضر تعداد ۱۰۷۳ تن کودک را در چهار مرکز خود در تهران و یک مرکز در شهرستان بم، تحت حمایت دارد. به رسمیت شناختن هویت انسانی کودکان و خدمات‌رسانی بدون تبعیض، اساس کار انجمن حمایت از کودکان کار است.
خدمات حمایتی و آموزشی انجمن، فارغ از هرگونه تبعیض نژادی، مذهبی، زبانی، قومیتی، جسمی و … به کودکان تحت حمایت خود در مراکزش ارایه داده میشود چرا که کودکان در هرکجای دنیا که هستند حق دارند از امنیت، آموزش و دیگر حقوق کودکانه‌ی خود در حد عالی بهره‌مند باشند.
از نظر انجمن حمایت از کودکان کار براساس استاندار سازمان جهانی کار (ILO)، منظور از کار کودک درگیر کردن ایشان در فعالیتهای اقتصادی است که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه‌ی رشد فردی و اجتماعی‌شان میشود و با آسیب و بهره‌کشی همراه است. شرکت کودکان در فعالیت‌هایی که به منظور کسب مهارت، نگرش و تجربه است و بر سلامت و رشد شخصیتی و تحصیل آنان تاثیر منفی نمی‌گذارد، کار کودک تلقی نمی‌شود.
خدمات انجمن به کودکان کار
حمایتی
تردیدی نیست که محو نهایی کار کودک، مستلزم اقدام و ایجاد ساز و کارهای بنیادین، به نحوی که به طور اساسی سایه ی اجبار به کار از زندگی کودکان برداشته شود و این امر در خوشبینانه-ترین حالت مستلزم کار و تلاش فراوان و صرف زمان لازم است و این در حالی است که کودکان همین امروز نیاز به حمایت و برخورداری از حقوق کامل انسانی-اجتماعی‌شان هستند و نمی‌توان آنان را تا ایجاد و زیرساخت‌های لازم در انتظار گذاشت.
مددکاری اجتماعی
*پذیرش، ارزیابی، تدوین برنامه، ارجاع و نظارت بر اجرای برنامه ها از وظایف کارشناسان مددکاری اجتماعی است. شاخص‌ترین فعالیتهای انجمن در حوزه ی مددکاری اجتماعی عبارتند از:
* پذیرش مددجویان
* تشکیل پرونده ی مددکاری اجتماعی مددجویان
* مصاحبه و مشاوره‌ی مددکاری اجتماعی
* بازدید از منزل، مدرسه و محل کار
* تامین اقلام معیشتی برای مددجویان
* مشاوره‌ی حقوقی و پیگیری موارد حقوقی
* تامین هزینه‌های تحصیل و آموزش کودکان در سنین مدرسه
* برگزاری کارگاه‌های آموزشی
* تدارک اردوها، برنامه‌های تفریحی و مناسبتی
* پیگیری وضعیت کودک در منزل و محل کار
* پیگیری موارد کودک آزاری، بدسرپرستی کودکان
روان‌شناسی
یکی از نتایج رشد و نمو در فقر و شرایط نامناسب اجتماعی و اقتصادی، محرومیت، تحقیر و خشونت محیط اختلال در سلامت روان کودکان است. موفقیت در بازپروری این کودکان نیازمند تامین سلامت روان آنان و رفع مشکلات این حوزه است که توسط همکاران روان شناس انجمن و در صورت نیاز ارجاع به مراکز درمانی انجام می شود.
بهداشت و درمان
فقر مالی و فرهنگی همراه با فقر سواد بهداشتی، عدم دسترسی به خدمات سلامت و شرایط سخت کار و زندگی مشکلات جدی در سلامت را به دنبال دارد و کودکان اولین قربانیان این وضعیت نابسامانند. هرگونه تغییر در شرایط زندگی کودکان و مبنای رشدشان در گرو سلامت جسمی آنان است.
تغذیه
براساس تحقیقات صورت گرفته در زمینه ی تغذیه، بر روی کودکان انجمن حمایت از کودکان کار مشخص شد که طیف بزرگی از کودکان تحت پوشش به دلیل سوءتغذیه و کمبود آهن مشکلاتی را در روند رشد و یادگیری خود دارند. از این رو انجمن حمایت از کودکان کار از سال ۱۳۸۷ با ایجاد و تجهیز آشپزخانه‌ی مرکزی یک وعده خوراک گرم روزانه به صورت مستمر تا کنون و توزیع بسته-های مواد غذایی به صورت متناوب در میان خانوارهای نیازمند را از اساس فعالیتهای این بخش در نظر گرفته است.
خدمات آموزشی
تجارب جهانی حاکی از این است که آموزش، موثرترین ابزار در راه مبارزه علیه کار کودک است. از جمله تلاشهای بشردوستانه در زمینه‌ی کودکان کار، تلاشهای سازمان‌های مردمی در خصوص آموزش این کودکان است. از این روی، یکی از گسترده‌ترین حوزه‌های فعالیت انجمن حمایت از کودکان کار نیز آموزش است. یکی از مهمترین برنامه‌های این بخش شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل است که با پیگیری‌های انجمن به چرخه‌ی آموزش بازگردانده میشوند.
انجمن علاوه بر آموزش خواندن و نوشتن، خدمات اجتماعی و آموزشی به منظور توانمندسازی، بالا بردن عزت نفس و خودباوری، فعالیتهای هنری و حرفه‌ای را نیز برای کودکان در نظر گرفته است.
فعالیتهای آموزشی زیر در تمام مراکز انجمن در دسترس کودکان است
* سوادآموزی
* هنرآموزی
* حرفه‌آموزی
* تربیت‌بدنی
* کتابخانه
اقدامات انجمن از سال ۱۳۸۲ پس از زلزله تا کنون در مرکز بم:
مرحلهی اول (در ماههای نخست پس از زمینلرزه)
* تهیه و توزیع مواد مورد نیاز آسیبدیدگان در بم و اعزام نیروهای داوطلب برای حمایت‌های روانی- اجتماعی از کودکان و خانوادهها و همکاری با دیگر سازمان‌های فعال
* استقرار در بم و ایجاد فضایی مناسب و محیطی شاد برای کودکان و نوجوانان با فعالیت‌هایی چون نقاشی، کتابخوانی، بازی، نمایش و … .
* برگزاری کلاسهای ورزشی
* برگزاری کارگاه‌های آموزشی و روان‌شناسی و برنامه‌های مشاورهای و همکاری با گروه‌های بهداشت روان
* برپایی کتابخانه و اجرای فعالیتهای آموزشی
مرحلهی دوم: (چند ماه پس از زمینلرزه تا کنون)
* انسجام برنامه‌های آموزشی و ادامهی برنامه‌های ورزشی و گسترش کتابخانه
* آموزش موسیقی به کودکان و مربیان مهدهای کودک و برگزاری چند کنسرت به مناسبتهای گوناگون
* برگزاری مسابقات ورزشی جام امید، جشن روز جهانی کودک، جشنوارهی هفتسین، جشن خرما برای کودکان و … با همکاری سایر سازمان‌های غیردولتی ایرانی، یونیسف و دیگر سازمان‌های خارجی فعال در بم
* راهاندازی بخش فعالیتهای اجتماعی زنان و برگزاری آموزش‌های روان‌شناسی و مهارتهای اجتماعی به آنان
* ایجاد ارتباط با اهالی روستاهای زلزلهزدهی زرند
* برگزاری کارگاه‌های آموزشی پیشگیری از مصرف مواد مخدر در میان نوجوانان با همکاری ادارهی مواد مخدر سازمان ملل متحد
* طراحی، آموزش و اجرای نمایش عروسکی برای کودکان
* آموزش کسب‌وکار دیجیتال و فناوری اطلاعات با کمک شرکت ابرآروان
* اجرای طرح با من بخوان با رویکرد تقویت سواد پایه در کودکان
هم اکنون چه تعداد کودک تحت پوشش در مرکز بم دارید؟
تعداد ۳۷۵ کودک کار، کودک آسیب‌دیده و در معرض آسیب تحت حمایت مرکزِ بم انجمن هستند که خانواده‌ی کودکان‌مان نیز از خدمات حمایتی بهره می‌برند. ما حتی بعد از ۱۸ سالگی هم تلاش می کنیم همچنان از مددجویان خود حمایت کنیم. در طول حمایتها خانوادهها نباید کودکان خود را به کار مشغول کنند. همچنین گفتنی است براساس دستورالعملها و قوانین دولتی ابلاغ شده به انجمن، ما ارایه خدمات به کودکان افغان در شهرهای ممنوعه از جمله بم نداریم و ما و مسئولین محترم قضایی و دولتی شهرستان در تلاشیم این مشکل برای بم برطرف شود و حتی آمادگی تاسیس مدرسه ویژه کودکان افغان را داریم و تا قبل از سال ۹۰ به کودکان افغان خدمات خود را ارایه می دادیم. قابل توجه همشهریان محترم کودکانی که در چهارراه و میادین اصلی شهر دیده میشوند افغان هستند که ما نمیتوانیم فعلا به آنها خدمات ارائه کنیم. همچنین گفتنی است تاکنون ما هیچگونه باند تبهکار و سواستفادهگر از کودکان برای مناقع اقتصادی در بم شناسایی نکردهایم.
انجمن چگونه مورد حمایت قرار می‌گیرد؟
انجمن از ابتدای فعالیت تا کنون توسط مردم و سازمان‌ها مورد حمایت‌های مالی، کالایی و فعالیتهای تخصصی قرار گرفته است. حمایت‌های مالی را مردم، از طریق درگاه‌های مالی اعلام شده توسط انجمن واریز می‌کنند، که از این نظر هم از سال ۱۳۸۹ به بعد انجمن توسط حسابرسان مستقل سالانه حسابرسی میشود. از نظر کالایی، کالاهای اهدا شده به مراکز انجمن با هماهنگی قبلی ارسال میشود و از نظر فعالیت داوطلبانه هم افراد پس از گذراندن جلسه‌ی آشنایی براساس تخصص و زمان خود در فعالیتهای اجرایی حضور پیدا می‌کنند. در بم و ارگ جدید و حامیان گرانقدری همراهی با انجمن دارند که جا دارد از ایشان تشکر ویژه کنم.
در خصوص برنامه‌های آینده‌ای که دارید توضیحاتی بفرمایید؟
ما برای رفع چالش‌ها و نیازمندی‌های زیر برای مرکز بم در تلاش هستیم و امیدواریم به نتایج خوبی هم با توجه به ظرفیت‌هایی که پیگیری کردیم برسیم تا بتوانیم خدمات را به شکل بهتری برای کودکان تحت حمایت مرکز بم داشته باشیم.
* به‌طور عموم افراد آسیب‌دیده‌ی اجتماعی درگیر اعتیاد، آزار جسمی و جنسی، افسردگی و روان‌پریشی هستند و در این راستا تمرکز انجمن بر آموزش‌های اجتماعی و تلاش برای عدم بازماندن از تحصیل، پیشگیری از سوء تغذیه و آسیب‌های جسمی، روانی و اجتماعی کودک و آموزش خانوادهها است.
* مهمترین نیاز انجمن حمایت از کودکان کار در شهر بم، حمایت نیکوکاران از پیشرفت برنامه‌های آموزشی و حمایت‌های تحصیلی، تامین شادی و فضای بازی کودک، تامین مکان آموزشی، تجهیزات و امکانات لازم اداری و آموزشی، حمایت از خوراک کودک، تامین غذای گرم، هزینه‌های تامین نیروی انسانی و متخصص به‌خصوص در حوزه‌ی روان‌شناسی و مددکاری اجتماعی و تامین هزینه‌های جاری و درمانی کودکان است.
* تجهیز مرکز حمایتی در دسترس کودکان کار، کودکان آسیب‌دیده و در معرض آسیب
* ارایه‌ی خدمات توانمندسازی با تاکید بر سوادآموزی به کودکان کار، کودکان آسیب‌دیده و در معرض آسیب
* کمک به کاهش آسیب با تاکید بر اعتیاد در میان زنان و کودکان با تاکید بر مناطق حاشیه‌ای
* ایجاد فضای تفریحی ورزشی برای کودکان با رویکرد افزایش فضای شادی برای کودکان
* ساده‌سازی دسترسی به مخاطبان از طریق توسعه‌ی واحدهای محلی
از مسؤلین و همچنین همشهریان خود چه درخواستی دارید؟
* به شبکه‌ی داوطلبان انجمن حمایت از کودکان کار بپیوندند و با توجه به تخصص و تجربه‌شان در کارهای انجمن مشارکت داشته باشند.
* عضو طرح‌های حمایتی انجمن حمایت از کودکان کار شوند.
* مسئولیت تامین هزینه‌های آموزشی و حمایتی کودکان کار را به عهده بگیرند.
* ایده‌ها و طرح‌های خود را با ما در میان بگذارند. انجمن با ایده‌ها بزرگتر و بهتر میشود.
* با کمک‌های خرد ولی پایدار انجمن را کمک کنند.
* در امر تبلیغ و ترویج اهداف و برنامه‌های انجمن حمایت از کودکان کار، ما را یاری دهند.
و اما درخواست‌های جزیی که در بهبود روند فعالیت مرکز بم می‌تواند یاری بسیاری به ما کند:
۱- ما خواهان یک قطعه زمین در یکی از مناطق آسیب شهر بم برای ساخت و ساز یک مکان ثابت برای انجمن هستیم.
۲-با توجه به شرایط حاد کودکان کار، کودکان آسیب و در معرض آسیب در منطقه، لازم به ایجاد خوابگاه برای گروه‌های سنی مختلف به خصوص گروه سنی ۱۸-۱۲ سال که زمان شکل‌گیری هویت کودکان است که درصورت داشتن حامی مالی برای آن هرچه زودتر اقدام می‌کنیم.
۳- سر و سامان دادن وضعیت تحصیلی کودکان منطقه‌ی زمین‌های قشمی، که دست تمام کسانی که ما را حمایت خواهند کرد به گرمی می‌فشاریم.
در خصوص مهمترین مشکلات موجود کمی توضیح بفرمایید؟
مهمترین مشکل ما نداشتن مکان ثابت برای دفتر انجمن است. خیرین و شهروندان گرامی اگر زمینی به مرکز اهدا کنند که بتوانیم در آن ساختمان بسازیم و یا ساختمان ثابتی در اختیار ما قرار دهند واقعا بار بزرگی از دوش مرکز برداشته میشود.
صحبت پایانی دارید بفرمایید؟
در پایان این گفتگو از تمام داوطلبان، حامیان و مسئولانی که بسیار همراهی با انجمن داشتند لازم هست نهایت قدردانی خودم را از طرف انجمن داشته باشم و امیدوارم در مسیر مبارزه با کار کودک دوستان بیشتری به ما بپیوندند.
